17 – We gaan Lissabon verkennen
Dit is het meest aansprekende beeld van Lisboa.
Morgen 26 augustus komt mijn zus Marga, rond 19.00 aan op de luchthaven van Lissabon. We hebben een haven uitgezocht dicht bij de luchthaven zodat we haar kunnen ophalen. We steken de Taag over naar Parque das Nasções en varen langs de 2e brug over de Taag, de “Ponte Vasco de Gama”. Genoemd naar Vasco da Gama die in 1469 werd geboren in het Portugese dorpje Sines. De haven ligt ook naast het terrein van de wereldtentoonstelling die in 1998 plaats vond in Lissabon in het Parque das Nasções
We hebben een mooie plek in de haven, met de kuip in de zon. Zowel lekker ’s morgens als ’s avonds. We gaan met een goedkope taxie naar het vliegveld toe en terug met een dure, één tarief kennen ze hier niet en we hadden nog niet eens de duurste. Heerlijk om weer een bekend gezicht te zien.
De eerste dag blijven we in de buurt. We lopen via het voetpad langs de haven naar het terrein van de oude tentoonstelling die in de loop der jaren alleen maar verder is uitgebouwd en nog steeds te bewonderen is.
De naam Vasco da Gama komen we steeds weer tegen. Hij werd in 1469 geboren in het Portugese dorpje Sines. In zijn jeugd verdiepte hij zich in astronomie en navigatie en in 1492 wordt hij zeeofficier.
De 22ste de wereldtentoonstelling in Lissabon ging over de beheersing van het wereldwatermilieu in al zijn facetten, over de balans tussen ecologie en techniek. Lissabon heeft hier wel ervaring mee. Ze hebben vele grote zeevarende voortgebracht die vele landen hebben ontdekt. Vijfhonderd jaar geleden ontdekte de Portugees Vasco da Gama de zeeroute naar India. Zijn voorganger Bartolomeu Dias had 10 jaar eerder de zuidwestelijke kaap van zuid Afrika in kaart gebracht.
Het Oceanário de Lisboa is een van de grootste aquariums in Europa, en is een van de belangrijkste gebouwen in het Parque das Nasções. Eén van de thema’s is het beschermen van de oceanen. Dat merk je als je door het Oceanário loopt: op veel plekken word je subtiel herinnerd aan het feit dat oceanen niet vanzelfsprekend gezond zijn en blijven. De vaste wandelroute in het aquarium brengt je geleidelijk dichter bij de ‘main attraction’: een watertank van 7 meter hoog en een inhoud van meer dan 5 miljoen liter! Je kunt op meerdere niveaus om de tank heenlopen, er is altijd wel een raam in de buurt waar je doorheen kunt kijken.
Vandaag de dag is Parque das Nações, of het park der Natiën, een stadsdeel waar liefhebbers van moderne kunst en architectuur hun hart op kunnen halen. Maar dat is niet altijd zo geweest. Vroeger was dit deel van Lissabon een lelijk en verlaten industriegebied. Daar kwam verandering in toen de gemeente deze plek verkoos als locatie voor de Wereld Expo, die plaatsvond in 1998. De expo bracht een heel proces van vernieuwingen en modernisering tot stand. Langs 5-kilometer oever wordt rond het park een commerciële en culturele wijk gebouwd met heel wat moderne architectonische hoogstandjes en een gigantisch winkelcentrum Vasco da Gama.
Als we terug lopen naar de boot zien we de Yellow Bus staan. We zoeken uit waar we tickets kunnen kopen en we besluiten een drie daagse toer te nemen. Met dat ticket mag je van elk openbaar vervoer gebruik maken en dat doen we dan ook. De volgende morgen stappen we samen dicht bij de boot op de Yellow Bus om Lissabon te gaan verkennen. We genieten niet alleen van het uitzicht maar ook van de zon in ons gezicht.
Op deze kaart zie je de belangrijkste wijken van Lissabon die wij graag willen bezoeken. We gaan als eerste naar het centrum van Lissabon de wijk Baixa Pombalina, kortweg Baixa genoemd.
Het is het lage gedeelte, de beneden stad. Lissabon bestaat uit zeven heuvels. Dit lage gedeelte heeft het zwaarste geleden van de aardbeving die Lissabon trof op 1 november 1755 om 9.40 uur. Het was een van de meest vernietigende en dodelijke aardbevingen in de geschiedenis, met tienduizenden doden. De beving werd gevolgd door een tsunami. De tsunamigolf bereikte Lissabon ongeveer 40 minuten na de eerste vernietigende schok en steeg op sommige plaatsen in de buurt van Lissabon tot 18 meter. Daarna volgde er een brand die vrijwel heel Lissabon vernielde.
Geologen vermoeden dat de aardbeving van Lissabon een sterkte van 9 op de schaal van Richter bereikte, met een epicentrum in de Atlantische Oceaan zo’n 200 kilometer west zuid west van Cabo de São Vicente. De aardbeving van Lissabon luidde ook de komst van de moderne seismologie in, en er werd voor het eerst wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de effecten van de aardbeving in een groot gebied. Carvalho e Melo de latere Marques de Pombal neemt na de aardbeving de leiding. Hij laat 9000 houten huizen bouwen en hij is ook bepalend geweest voor het huidige straatbeeld in Baixa dat na de beving compleet verwoest was. De rechtlijnige indeling van het centrum is een bewuste keuze. Geen wonder dat deze wijk dan ook Baixa Pombalina heet.
We stappen uit de bus in de wijk Baixa, bij het Praça do Comércio, het grootste plein van Lissabon dat 20 jaar na de aardbeving werd gebouwd. In het midden van het plein staat het standbeeld van Dom José I. Aan het ene uiteinde van het plein stroomt de rivier de Taag en is een klein strookje strand te vinden. Aan de andere kant van het plein is een triomfboog gebouwd ter nagedachtenis aan alle omgekomen mensen, tijdens de aardbeving. De Arco da Rua Augusta. De boog is gebouwd in 1862 en was pas klaar in 1873 Daarnaast is er ook een afbeelding van de rivier de Taag en de Douro te zien op de triomfboog.
Sebastião José de Carvalho e Melo (Marques de Pombal), Nuno Álvares Pereira en Vasco da Gama zijn afgebeeld op de Triomfboog. Dit zijn bekende personen uit de geschiedenis van Portugal. Daarnaast is er ook een afbeelding van de rivier de Taag en de Douro te zien op de triomfboog.
Marga kijkt omhoog en ik richt mijn blik op het monument van de ontdekkingsreizigers beneden.
Rua Augusta noemen ze de beroemdste en chique winkelstraat van Lissabon. De autovrije straten zijn met mozaïek betegeld, wat een prachtig effect geeft. Rua Augusta is een bruisende straat waar geleefd wordt. In de zomer kun je genieten van de heerlijke terrasjes in de zon. Er zijn veel activiteiten te beleven in Rua Augusta. Dagelijks kun je er straatartiesten vinden, die diverse soorten muziek spelen. In deze straat vindt je talloze gezellige restaurantjes.
In een van de zijstraten zien we de Elevador de Santa Justa ofwel de Santa Justa lift van 45-meter hoog. In een stad met zeven heuvels en dus veel hoogteverschillen is een lift wel handig.
De lift brengt je van de Baixa Pombalina naar de Bairro Alto en Chiado wijk. Die wijk ligt 32 meter hoger. Het gebouw waar deze lift inzit, is bijzonder. Het werd in 1900 ontworpen door Raoul de Ponsard, een leerling van Eiffel, die we kennen van …, juist, de Eiffel toren in Parijs. De lift zelf is volledig gemaakt uit ijzer, de twee liftkooien uit hout. In elke kooi passen 24 mensen. Op het hoogste punt (daar moet je nog een klein stukje via een wenteltrap voor naar omhoog), kan je iets drinken met een fantastisch uitzicht. Er zijn verschillende van deze buiten liften, maar deze is wel de mooiste. We hebben nu uitzicht op het Castelo de Sao Jorge en het Praça Dom Pedro IV ofwel Rossio plein.
Als we de lift uitkomen zijn we 32 meter hoger in de wijk Chiado, de wijk Bairro Alto ligt wat lager, Bairro Alto betekent letterlijk vertaald ‘hoge wijk’. En dat klopt, want hij ligt op een van de zeven heuvels van Lissabon. Van oorsprong is dit een arbeiderswijk. We nemen de loopbrug en via de Rua do Carmo kom je bij het plein Largo do Carmo.
Helaas is ook hier van de oorspronkelijke bebouwing niet veel over gebleven na de aardbeving in 1755. Alleen de imposante ruïne van het Convento do Carmo, het Carmoklooster is daar een uitzonderingen op. En is een bezoek meer dan waard. Voor de aardbeving was het klooster een Gotische kerk. Het dak is door de aardbeving vernield, en nooit meer herbouwd.
Wat verder gelukkig ook is gebleven, is het karakteristieke volkse karakter van de wijk. De nog altijd in bedrijf zijnde schooltjes en ziekenhuizen dragen daar op een mooie manier aan bij.
Bairro Alto, dat grenst aan Chiado, is nogal alternatief en is waarschijnlijk het beste deel van de stad om goede fado-restaurants te vinden. De straten staan vol met graffiti en buiten hangt wasgoed. Er wordt aangeraden om de Rua da Misericordia te nemen om bij de Bairro Alto te komen.
Prachtige vergezichten. Trappen, smalle stegen, steile straten, kronkelpaden en onverwachte pleinen. Dat is wat je treft in de hoge wijken Bairro Alto en Chiado in Lissabon. Het ene moment sta je op een gezellig plein met volle terrassen en het andere moment loop je door een smalle, steile steeg langs bouwvallige panden.
De Bairro Alto daarentegen is een iets alternatievere en pittoreske wijk waar een bohemien sfeer hangt. De hele wijk is volledig autovrij, waardoor je er heerlijk kunt slenteren door de smalle straatjes. De huren in de krakkemikkige huisjes van deze oude volksbuurt zijn laag en dus hebben veel kunstenaars en studenten zich gevestigd. Je vindt hier een aantal bijzondere winkeltjes. Het enige vervoer dat je hier tegenkomt zijn de trams. Wij lopen verder naar beneden tot we bij een van de tram stations terecht komen.
Wie verwacht er nu een huis met boven appartementen waar vandaan een tram vertrekt? Hier achter de dubbele deuren vertrekt inderdaad de tram naar boven de heuvel op. Wij zijn net naar beneden gekomen en gaan nu met de tram nog verder naar boven.
De Bica-kabelbaan is de gemakkelijkste manier om via de straten beneden de wijk Bairro Alto te bereiken, aangezien deze door een van de steilste heuvels van Lissabon vaart. De trams rijden vooral in de kleinere straten en moet hij regelmatig stoppen voor tegenliggers.
De Ascensor (kabelspoor) da Bica word ook wel Elevador da Bica genoemd wat bij mij wat verwarring bezorgde, zo ook de andere kabelsporen. De kabelsporen van Barrio Alto Y Chiado zijn een populaire plek voor toeristen om een mooie foto te maken met de gele tram. Wat Ascensor da Bica zo bijzonder maakt is dat het dwars door een straat rijdt waar huizen aan staan. Dit is anders dan de straten waar de Ascensor da Gloria of de Ascensor do Lavra doorheen rijden deze zijn veel ruimer. Sinds de opening, eind 19de eeuw, van het kabelspoor van Ascensor da Bica zijn de ritten niet zonder slag of stoot gegaan. De tram werd in gebruik genomen als waterballastbaan met water als krachtbron. Bovenaan het traject werd een tank in de tram gevuld met water die vervolgens beneden weer werd geleegd. Problemen met de watertoevoer zorgde er vaak voor dat de tram niet reed. Begin 20ste eeuw werd de tram voorzien van een elektrische aandrijving. De trams werkten alleen als beide wagons tegelijkertijd gestart werden.
Je bereikt Barrio Alto Y Chiado het beste via de Ascensor da Bica. Deze historische tram brengt je snel vele meter omhoog naar Bairro Alto. Eenmaal boven moet je zeker even een kijkje nemen bij de Miradouros, waar je een fantastisch uitzicht hebt over de stad.
Lissabon is gebouwd op zeven heuvels wat resulteert in vele prachtige uitkijkpunten over de stad. Deze plekjes, miradouros in het Portugees, zijn een absolute must om te bezoeken wanneer je in Lissabon bent. Wij proberen de mooiste uitkijkpunten van Lissabon te bezoeken.
We zijn weer beneden aangekomen op het plein dat we vanuit de Elevador de Santa Justa zagen, het Praça Dom Pedro IV ofwel Rossio plein. Morgen komen we hier terug om andere wijken van Lissabon te ontdekken. Er zijn er nog genoeg. Nu gaan we met de tram en bus weer terug naar de boot.